Er zijn verschillende groepen antidepressiva beschikbaar. Antidepressiva worden grofweg onderverdeeld in de oudere tricyclische antidepressiva (zoals amitriptyline), de modernere serotonineheropnameremmers (zoals citalopram, fluoxetine en paroxetine) en overige middelen. De keuze van de arts voor een bepaald middel hangt af van uw eventuele andere aandoeningen, eventuele andere geneesmiddelen die u gebruikt, eventuele eerdere ervaringen, de prijs en uw eigen voorkeur.
Antidepressiva verminderen de klachten bij een depressie. Hoe ze precies werken is nog niet bekend. Wat we wel weten is dat ze van invloed zijn op de hoeveelheid serotonine, norepinefrine en soms ook dopamine in de hersenen. Dit zijn signaalstoffen in het zenuwstelsel, zogenaamde neurotransmitters, die een rol spelen bij onder andere stemming en emoties. Bij een depressie is er sprake van een te lage hoeveelheid van deze stoffen in de hersenen. Antidepressiva kunnen deze hoeveelheid verhogen door bijvoorbeeld de heropname of de afbraak van de stoffen te remmen. Het duurt een aantal weken, meestal twee tot vier, voordat u gaat voelen dat antidepressiva helpen. Eventuele bijwerkingen kunnen echter al een paar uur na de eerste inname optreden.
Antidepressiva zijn niet verslavend. Wanneer u wilt stoppen met een antidepressivum, moet dat echter wel geleidelijk gebeuren. Ruim de helft van de gebruikers heeft namelijk last van onttrekkingsverschijnselen zoals griepachtige verschijnselen, maag-darmklachten, slapeloosheid en bijvoorbeeld gevoelens van onrust, wanneer de pillen niet meer ingenomen worden. Dit is echter iets anders dan ontwenningsverschijnselen die voorkomen bij middelen waaraan men verslaafd kan raken. Samen met uw arts kunt u een afbouwschema opstellen om problemen te voorkomen.
Antidepressiva kunnen bijwerkingen geven. De bijwerkingen verschillen per gebruiker en per soort. De enige manier om te ontdekken of u last gaat krijgen van bijwerkingen is door het antidepressivum uit te proberen. Vaak zijn de bijwerkingen de eerste twee tot vier weken het heftigst, maar vlakken ze daarna af of verdwijnen ze helemaal. Eventuele bijwerkingen kunnen dus eerder ontstaan dan het positieve effect van de medicijnen; antidepressiva beginnen meestal pas na vier tot zes weken goed te werken. De moeilijkheid is dan ook het gebruik vol te houden wanneer u wel last hebt van bijwerkingen terwijl er nog geen sprake is van een stemmingsverbetering.
Mogelijke bijwerkingen van antidepressiva zijn: slaperigheid of juist slapeloosheid, droge mond, obstipatie (verstopping), moeilijk plassen, gewichtstoename, transpireren, misselijkheid, hartkloppingen en minder zin in vrijen.
Het is niet altijd duidelijk of een bepaald verschijnsel een bijwerking is of een klacht die bij de depressie hoort.
U mag in principe wel alcohol drinken wanneer u een antidepressivum gebruikt, maar hou wel rekening met het feit dat alcohol de versuffende werking van antidepressiva versterkt. U kunt daarom beter geen alcohol drinken wanneer u wilt deelnemen aan het verkeer of werkzaamheden wilt uitvoeren waarbij alertheid nodig is. Ook wanneer u al gewend bent aan het antidepressivum en u minder suf voelt, is uw reactievermogen nog steeds verminderd en zal het verder verslechteren door het gebruik van alcohol. Hierbij komt dat alcohol een negatieve invloed op de depressie heeft. Met name de volgende dag kunnen de klachten verergeren. Probeer daarom weinig tot geen alcohol te drinken.
Van geen enkel antidepressivum is het onomstotelijk bewezen dat het veilig gebruikt kan worden tijdens de zwangerschap. Het niet behandelen van een depressie tijdens de zwangerschap kan echter ook nadelige effecten hebben voor moeder en kind, zoals een vroeggeboorte of een te laag geboortegewicht. Het is belangrijk om voordat u zwanger bent contact op te nemen met uw arts. Zo mogelijk kan ten minste het eerste trimester van de zwangerschap het antidepressivum worden vervangen door cognitieve gedragstherapie.
Wanneer een antidepressivum noodzakelijk is, komen de zogenaamde serotonineheropnameremmers of de tricyclische antidepressiva als eerste in aanmerking. Wanneer u omgezet moet worden op een ander antidepressivum moet dat vóór de conceptie. Vanwege het risico op terugkeer van de depressie wordt afgeraden om tijdens de zwangerschap plotseling te stoppen of van antidepressivum te wisselen.
Antidepressiva vallen niet onder de Opiumwet. U mag ze zonder speciale verklaring meenemen naar het buitenland. Het is wel verstandig bij uw apotheek een geneesmiddelpaspoort op te vragen. Dit is een overzicht van uw gebruikte medicijnen, waarop eventuele merknaam, stofnaam, de dosering en het gebruik van de middelen vermeld staan. Neem uw geneesmiddelen mee in uw handbagage. Zo hebt u ze altijd bij de hand en het voorkomt problemen bij het kwijtraken van de bagage. Neem altijd voldoende geneesmiddelen uit Nederland mee.
Wanneer u naast uw antidepressiva ook slaap- of kalmeringsmiddelen gebruikt, hebt u wel een speciale verklaring nodig wanneer u naar bepaalde landen reist. Deze middelen vallen namelijk onder de Opiumwet en kunt u niet zomaar meenemen naar het buitenland. Het hangt af van de bestemming welke verklaring u nodig hebt. Houd rekening met een lange aanvraagprocedure en begin op tijd met het regelen!
Nadat u een antidepressivum zes weken hebt gebruikt, wordt beoordeeld of het middel goed werkt. Als dit het geval is slikt u het middel nog minstens zes maanden om te voorkomen dat de depressie weer de kop opsteekt. Na die tijd bekijkt u met uw arts of u geleidelijk aan met de medicijnen kunt stoppen.
Sint-janskruid is een traditioneel kruidenmiddel dat wordt gebruikt bij depressie. Het bevat de stoffen hypericine en hyperforine en nog andere bestanddelen die aan de werking kunnen bijdragen. Net als de andere antidepressiva beïnvloedt sint-janskruid de lichaamseigen stoffen in de hersenen, neurotransmitters, die een rol spelen bij stemmingen en emoties. De werkzaamheid op lange termijn en wat de beste dosering en behandelduur is, is nog niet goed onderzocht. Wanneer u sint-janskruid wilt gebruiken, kunt u dit het beste in overleg met uw arts doen. Ook een natuurlijk middel kan bijwerkingen hebben en in het geval van sint-janskruid treden er veel wisselwerkingen met andere geneesmiddelen op.
Kennisbank